Ülkemizde her 10 şahıstan birinde böbrek taşı hastalığı görülüyor. Bu oran dünya ortalamasının üstünde seyrediyor. Hastalığa yatkın bireylerde çocukluktan itibaren başlayabilen böbrek taşları genetik yatkınlık dışında beslenmeye dikkat edilmezse önemli sıhhat sorunu olabiliyor. Örneğin; destek olsun diye bilinçsizce alınan C vitamini ve protein tozları bile  böbrek taşına yol açabiliyor. Halbuki ki bol su içmek, az tuz tüketmek, Akdeniz tipi beslenmek üzere kolay tedbirlerle bu hastalıktan korunmak mümkün. 

Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Üroloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Murat Tuğrul Eren, böbrek taşlarını, temelde bir “atılım” sorunu olarak tanımlıyor. Böbreklerin, suda çözünen ve bedenimizde fazla oluşan hususların idrar oluşturarak dışarıya atılmasını sağlayan bir itrah organı olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Murat Tuğrul Eren “Böbrekten 50’ye yakın unsur idrarda çözünerek atılmaktadır. Lakin bu hususlar içerisinde 7-8 tanesi fazla ölçüde atılırsa idrarda çözünemez ve kristalleşebilirler. İşte böbrek taşı oluşmasının ana nedeni idrarda az çözünebilen bu unsurların idrara fazla atılmasıdır” diyor. Bu hususlardan en sık görüleni kalsiyum ve oksalat olarak kabul ediliyor; bunun dışında ürik asit, sistin üzere daha az sıklıkta görülen unsurlar de idrara fazla atılıp böbrek taşı oluşturabiliyor. Ayrıyeten, bu kristalleşmeyi engelleyen sitrat üzere birtakım moleküllerin de idrarda az bulunmaları böbrek taşı oluşumunu tetikleyebiliyor. 

“Ailesinde böbrek taşı olanlar dikkat etmeli”

Böbrek taşlarının en önemli oluşma nedeni genetik olsa da beslenme üzere çevresel şartlar da tesirli olabiliyor. Genetik yatkınlığı bulunan hastaların diyetlerine ve hayat usullerine dikkat etmeleri tavsiye ediliyor. 

Tıp dünyasında, son yıllarda böbrek taşı oluşumunun, yalnızca böbrek kaynaklı değil, sistemsel hastalıkların sonucunda da oluşabilen bir rahatsızlık olduğuna dair bilimsel ispatlar sunuluyor. Hasebiyle metabolik sendrom üzere birtakım bozuklukların genetik yatkınlığı bulunan hastalarda  böbrek taşı oluşumunun da artığına dair önemli bilimsel ispatlar mevcut.

Dr. Öğr. Üyesi Murat Tuğrul Eren, böbrek taşı oluşumundan korunmak için yararı kanıtlanmış temel tedbirleri şu 10 unsurla sıralıyor:  

 

Metabolik sendromdan kendinizi koruyun

Öncelikle çok kilo, insülin direnci, yüksek makûs kolesterol ve düşük düzgün kolesterol düzeyleri; kan basıncı artışı; karakterize diyabetten kalp damar hastalıklarına kadar birçok önemli hastalığın öncüsü olduğu kabul edilen metabolik sendrom, böbrek taşı oluşumunu tetikliyor ve bu nedenle bu hastalıktan korunmak gerekiyor. Teşhis konulursa hayat biçimi düzenlemeleri ve sağlıklı diyet ile metabolik sendrom hastalığı çoklukla muvaffakiyetle tedavi ediliyor.

 

Sağlıklı beslenin

Sağlıksız hazır besinlerle beslenme, çok şekerli besinler yeme, yağlı yemekler, hareketsizlik ve bilhassa kalitesiz uyku sistemi hastalarda metabolik sendrom oluşturabiliyor. Göbek etrafından kilo alan, kendini güçsüz hisseden, halsizlik yorgunluk şikayeti bulunan hastaların kesinlikle tabibe başvurmaları tavsiye ediliyor. Sağlıklı beslenme deyince akla gelen Akdeniz diyeti metabolik sendromdan hasebiyle böbrek taşından koruyan başarılı diyetlerin başında geliyor. Bunun dışında hazır ve işlenmiş besinlerden kaçınmak, bilhassa akşam 8’den sonra yemek yememek, yaz aylarında bol olan ve çok şeker ihtiva eden meyvelerden az tüketmek gerekiyor.

 

Ek vitamini hekim teklifiyle alın

Son vakitlerde çok tanınan olan vitamin ve mineral destekleri gerçek ve uygun kullanıldığında çok yararlı olsa da bilinçsiz kullanıldığında o oranda ziyan verebiliyor. Örneğin çok C vitamini alımı böbrek taşı oluşumunu arttırıyor. Hakikat destek almanın formülü bedendeki seviyesine ve bedenin muhtaçlığına nazaran destekleri belirlemektir. Birçok vitaminin ve mineralin seviyeleri artık kandan ölçülebiliyor ve bu seviyeye nazaran destek muhtaçlığı ortaya çıkıyor. Fazla ve gereksiz destekler böbrek taşı oluşumunu artırabiliyor. 

 

Fazla protein almayın

Aşırı protein alımı, böbrek taşı oluşumunu artırıyor. Örneğin beden geliştirmek için idman yapan bilhassa genç hastalar, süratli kas oluşturmak ismine ticari olarak satılan protein tozlarını kullanıyor. Genetik yatkınlığı olan hastalarda bu çok protein alımı, taş oluşumuna yahut var olan taşların büyümesine neden oluyor. Bu hastalar, kas kütlelerini tahminen daha süratli arttırıyor lakin böbrek taşı hastalığının zahmetleri ile boğuşmak durumunda kalıyor.

 

Bol sıvı alın

Böbrek taşı ekseriyetle az sıvı tüketimi, münasebetiyle bedende oluşan ziyanlı unsurları çözecek ölçüde idrar üretilmemesiyle bağlantılı. Yeteri kadar sıvı tüketmeyen bireylerin idrarı, hususlardan varlıklı lakin suyu az olan ağır bir yapıya sahip oluyor. Bu idrarın içindeki kimi ögeler evvel kristalleşiyor, akabinde da böbrek taşı haline geliyor. Bol ölçüde sıvı tüketmek, bu nedenle kıymet taşıyor. Yaz aylarında daha da çok dikkat edilmeli. 

 

Gazlı içeceklerden uzak durun

Çay, kahve ve kola üzere içeceklerin tüketimi mümkün olduğunca azaltılmalı. Bazen besinlere eşlik eden, bazen ise yalnızca verdiği ani ferahlama hissi nedeniyle çok tercih edilen asitli içeceklerden uzak durmak gerekiyor. Yapılan klinik araştırmalar, fosfat içermeleri nedeniyle gazlı ve şekerli içeceklerin fazla tüketilmesi halinde böbrek taşı oluşma riskinin arttığını gösteriyor. 

 

Az tuz tüketin

Özellikle böbrek taşı konusunda genetik yatkınlığı olan bireylerin günlük tuz tüketiminin 3 – 5 gram yani yaklaşık bir çay kaşığını geçmemesi tavsiye ediliyor. Tabi zerzevat, meyve ve ekmekte de tuz olduğunu göz önüne alarak bu hesabı yapmak gerekiyor. Yemekleri tuzsuz pişirmek, tabağımıza gelen yemeği ise tuz yerine baharat, bitki ve sirke üzere alternatiflerle çeşnilendirmek mümkün. 

 

Oksalat içeren besinlerden kaçının

Böbrekte taş oluşumu istikametinden en riskli unsurlardan biri de oksalat olarak kabul görüyor. Böbrek taşlarında en sık görülen taş cinsleri ortasında birinci sırayı kalsiyum oksalat taşı alıyor. Bu nedenle ıspanak, pırasa, çilek, çikolata, fındık, ceviz ve kakao üzere besinler ile et, tavuk ve balık üzere hayvansal besinlerin da yüksek ölçüde oksalat içerdiği için böbrek taşı hastaları tarafından mümkün olduğunca az tüketilmesi gerekiyor. Tüketimi halinde de bol sıvı alınması tavsiye ediliyor. 

 

Egzersiz yapın

Hareketsiz bir hayat da böbrek taşı için yeterli değil, yürüyüş ve antrenmanın bu taşların oluşumunu azaltmada kıymetli olduğu biliniyor. Bu nedenle mümkünse nizamlı antrenman yapın, antrenman yapamıyorsanız da günlük en az 9 bin adımlık yürüyüşler ile bedeninizi hareket halinde tutun. 

 

İyi uyuyun

Günlük uyku nizamının sağlıklı olması, böbreklerin işlevlerini da etkiliyor. Metabolizma, gün boyunca hasar gören böbrek dokusunu gece uyku sırasında onarıyor. Uykusuz kalmak, tüm organlar için olduğu üzere böbreklerin de bu yenilenme sürecini olumsuz etkiliyor. Bu nedenle mümkünse gece 23.00 üzere uykuya geçin ve 7-8 saat uyuyun. 

Son olarak kapalı yol cerrahi teşebbüslerle hastaların böbrek taşlarını, en son teknolojileri kullanarak başarılı bir formda temizlediklerine değinen Dr. Öğr. Üyesi Murat Tuğrul Eren “Ancak çok sık nükseden böbrek taşlarının oluşmaması için elimizden geleni yapmanın daha değerli olduğunu düşünüyorum” kelamlarıyla ihtarda bulunuyor.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı