Ulusal gayretin akabinde elde edilen siyasi bağımsızlığın fakat iktisadi bağımsızlıkla mümkün olabileceği kanısından hareketle Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından ülkemizin birinci ulusal bankası olarak kurulan Türkiye İş Bankası, Cumhuriyetin 100. yıldönümü kutlamalarına “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış” konferansıyla devam ediyor. 

İş Bankası İdare Şurası Lideri Adnan Bali ve Genel Müdürü Hakan Aran’ın mesken sahipliğinde İş Kuleleri Salonu’nda düzenlenen konferansın birinci günü Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un açılış konuşmasıyla başladı. 

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy 

Bakan Ersoy, konuşmasında Cumhuriyetimizin kurulduğu 1923 yılının hem öncesi hem sonrasıyla sembol bir tarih olduğunu belirterek, “Öncesiyle vatanı savunmanın destansı olaylarıyla örülmüştür, sonrasında ise bizim için büyük ehemmiyete sahip hadiseler, gelişmeler, oluşumlar peş peşe meydana gelmiştir. Bunların en değerlilerinden ikisi elbette Lozan Barış Muahedesi ile İzmir İktisat Kongresi’dir. Lozan’da siyasi bağımsızlıkla yakından alakalı iktisadi bağımsızlık için kapitülasyonların kaldırılmasında büyük gayret sarf edilmişti lakin bu maalesef kâfi değildi. Gerçek hürriyet iktisadi yapıdaki değişiklikle mümkündü. İktisat o kadar kıymetliydi ki daha Lozan sonuçlanmadan İzmir’de bir iktisat kongresi toplanacaktı. İzmir İktisat Kongresi yeni bir devrin başlangıcıydı. Bağımsız bir iktisada kavuşmanın unsurları belirlenmiş, yol haritası çıkarılmıştı. İzmir’de alınan kararlar, benimsenen prensipler doğrultusunda 26 Ağustos 1924’te Atatürk’ün direktifleriyle kurulan Türkiye İş Bankası, Cumhuriyet periyodunun birinci ulusal bankasıdır” diye konuştu.

Ekonomik ömrün yalnızca sayılardan, para alışverişinden ibaret olmadığı, iktisadın sosyo-kültürel boyutları da olduğu anlayışının hayata geçtiği bir periyotta tıpkı anlayışın İş Bankası tarafından da kendi oluşumuna uyarlandığını söz eden Bakan Ersoy, “İçeride de dışarıda da en fazla altı ay içinde bir başarısızlık beklentisi vardı. Fakat bugün burada İş Kuleleri’nde Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış etkinliğinde bir aradaysak ve gerimizde bir asır bırakmışsak bu beklenti gerçekleşmemiş demektir. Bir defa daha görüldü ki inanarak, azimle ve durmadan çalışmak başarıyı da beraberinde getirmektedir” dedi. 

Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy kelamlarını şöyle sürdürdü: “Ülkenin 100 yıl evvelki kurucu iradesinden, Mustafa Kemal Atatürk ve idare grubundan, çalışma ve fikir arkadaşlarının ortaya koyduklarından alınan ilhamın bugünün kıymetleriyle buluşturulmasıyla lisana getirilecek olanların, Türkiye’nin yeni yüzyılına yönelik yeni açılımlar sağlayacağına inancım tamdır. Cumhuriyetin kurucu takımlarının ışığı ebediyen önümüzü aydınlatmaktadır. O manevi dayanakla bugünü yaşanır kılar, geleceği inşa ederken eğitimden kültüre, sağlıktan bayındırlığa, dış siyasetten savunmaya, teknolojiden bilişime, spordan etrafa her alanda aziz milletimizin hak ettiği bütün gelişmeleri kat edeceğiz.” 

 “Atatürk’ün iktisat politiğinin temelini iktisadi bağımsızlık mefkuresi oluşturuyordu”

İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali de Cumhuriyet’in bir yaş küçük kardeşi olan Türkiye İş Bankası’nın, kurucusunun iktisadi bakımdan ileri görüşlülüğünün başlı başına ispatı olduğunu, hasebiyle bu buluşmanın gerek vakti gerekse tabanı bakımından çok büyük mana taşıdığını söz etti.

Atatürk’ün, şimdi İstiklal gayretinin yaralarının sarıldığı bir ortamda İzmir’de toplanan İktisat Kongresi’nde lisana getirdiği, “siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça kalıcı olamazlar” kelamının, yeni kurulacak Cumhuriyetin iktisat şiarı olduğunu vurgulayan Bali, Atatürk’ün ortaya koyduğu iktisadi bağımsızlık nosyonunun, ekonomik kalkınmayı bir an önce gerçekleştirmek, bunu periyodun hâkim anlayışı olan “milli iktisat” çerçevesinde başarmak üzerine şurası olduğunu söyledi. Atatürk’ün iktisat politiğinin aslını iktisadi bağımsızlık mefkuresinin oluşturduğuna dikkat çeken Bali,  İzmir İktisat Kongresi’nde “sermayesi münhasıran Türklere ilişkin büyük sermayeli ulusal bir tedavül bankası kurmak” halinde tasavvur edilen İş Bankası’nın, şahsen Atatürk’ün teşebbüsüyle 1924 yılında kurulduğunu hatırlattı. 

Adnan Bali, Atatürk’ün iktisat vizyonunun ayrıntılarını anlattığı konuşmasında şöyle dedi: “Burada kaçırılmaması gereken, Atatürk vizyonunun ulusal menfaati de aşan, ‘Yurtta Sulh, Cihanda Sulh’ doktrininin iktisadi alanda karşılığını bulduğu bir dünya refahı vurgusudur. Atatürk, 1932 yılında yaptığı Meclis açılış konuşmasında ‘milletler ortasında mübadelenin azalması ve daralması biçiminde alanını genişletmiş ve etkisini artırmış’ olan iktisadi buhranın tahlilini ‘ancak her milletin refahla yaşamağa ve ilerlemeğe hakkı olduğunu teslim eden bir zihniyetle, bütün milletlerin birlikte çalışmaları yolunun bulunmasında görüyoruz’ der. Atatürk’ün iktisadi vizyonunun sadece ulusal menfaati değil, bütün ulusların refahını ve kalkınmasını gözeten kozmik bir fikir sistemi olduğu unutulmamalıdır.”  

“Atatürk için iktisadi hayat insani ve günlük hayata içkindir”

Atatürk için iktisadi hayatın sürekli insani, toplumsal, kültürel ve günlük hayata içkin olup toplum ömrünün kalbinden doğduğunu vurgulayan Bali, İzmir İktisat Kongresi’nde yaptığı açılış konuşmasında ekonomiyi “Ekonomi demek, her şey demektir. Yaşamak için, memnun olmak için, insan varlığı için ne lazımsa onların hepsi demektir” kelamlarıyla tanımladığını söyledi. 

İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali, Atatürk’ün iktisat yaklaşımının temelinde toplum ömrünün yer aldığına ait Celal Bayar’ın aktardığı bir anekdotu da paylaştığı konuşmasını şöyle sürdürdü: 

“Celal Bayar, Ankara’dan İstanbul’a gerçek birlikte çıktıkları bir tren seyahatinde Eskişehir’e yaklaşırlarken Atatürk’ün kendisine ‘bizim Eskişehir Fabrikası ne oldu?’ diye sorması üzerine aklında iki yer olduğu, bu iki yerin de farklı başka yarar ve mahzurları olduğu karşılığını verir; Atatürk de bunun üzerine ‘bu işi bir arada yapalım’ diyerek treni Eskişehir’de durdurur. Planladığı birinci yerin Porsuk suyunun yanında, toprağı daha ucuz, geniş bir saha olduğunu; başkasıninsa kentin çabucak yakınında, fabrika tesisi için daha maliyetli bir mıntıka olduğunu tabir eden Celal Bayar’a ikinci yeri işaret ederek ‘burada yapacaksınız’ diyen Gazi, bu tercihini şöyle açıklar: ‘Tren geçtikçe halk istasyonun çabucak yanındaki fabrikayı görecek. Morali yükselecek. Bu yüzden parası ne olursa olsun, burada yapılmalı…’. Birinci genel müdürümüzün naklettiği kıssadaki Eskişehir Şeker Fabrikası da dâhil olmak üzere, kurulduğu günden itibaren pek çok alanda iştirak ettiği yüzlerce kuruluşla, kurucusunun salık verdiği teknik ve metodik çalışmasını bilen ve işine bu kanaatle sarılan Türkiye İş Bankası, sırf bankacılık yapmadı. Birebir vakitte memleketi sanayi, ticaret, ziraat ve bayındırlıkta yükselten işlere imzasını attı. Bir kısmı yaşça emsali olan, bugün hâlâ dimdik ayakta duran iştirakleriyle, 99 yıllık bu kutlu mazinin -10 yılı genel müdürlük görevi olmak üzere- 37 yılına tanıklık etmiş olmanın bahtiyarlığı içindeyim.”

Grassi: “Kemalizmin kıymetlerinin korunmaya ve yüceltilmeye devam etmesi gerekiyor”

Roma Sapienza Üniversitesi’nde Avrasya Tarihi ve Türk Lisanı dersleri veren ve “Atatürk” isimli kitabı bulunan İtalyan akademisyen Fabio L. Grassi ise Atatürk’ün kendi çağının bir insanı olarak inanılmaz bir iyimserliğe sahip olduğunu belirterek, “Batı medeniyetinin hem muvaffakiyetlerini hem attığı değerli adımları yorumlamakla birlikte kusurlarının da farkındaydı. Batılı seçkinler batının, dünyanın geri kalanını yönetme hakkı olduğunu düşünüyordu. Atatürk ise pek çok kültür ve medeniyetin dünyada bir ortada yaşayabileceğine inanıyordu. Batı medeniyetini incelemek, irdelemek büyük bir vizyondu lakin bunu gerçekleştirirken kendi ülkesinin özelliklerinin hiçbir formda ortadan kaldırılmasına da müsaade vermeyecekti” dedi. 

Günümüzde dünyada folklorik ögeler bulunsa da herkesin ellerindeki cep telefonlarıyla, toplumsal medya ile tek bir kültürün modülü haline geldiğini ve bunun da batı medeniyetini dünyanın geri kalanına empoze etmeye çalışan bir kültür olduğunu söyleyen Grassi, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Kemalizmin bedellerinin korunmaya ve yüceltilmeye devam etmesi gerekiyor. Atatürk ulusların kendi bağımsızlığını, kendi özgünlüğünü, bilhassa ekonomik bağımsızlığını müdafaası gerektiğini düşünüyordu. Bu unsur hala geçerli. Atatürk’ün mirasının en değerli ögelerinden biri de etiktir. Kişisel özgürlük ve topluma olan sorumluluğumuz ortasındaki dengeyi düzgün bir halde kurmuştur. İnsanların ruhsal olarak özgür olmasını istiyordu lakin bugünkü tüketim çılgınlığını kabul edeceğini de sanmıyorum. Atatürk, topluma inanıyordu. Bugün batıdaki beşerler istedikleri her şeyi yapabilirler, olağan ki kâfi paraları varsa… Büsbütün özgürler fakat bir taraftan da yalnızlar. Ülkelerinin sunduğu toplumsal korunma himayesi altındalar lakin bir taraftan da dış önlemler olmadan kendi özgürlüklerini yaşayamıyorlar. Bu büsbütün Atatürk’ün vizyonuna karşı bir şey. Atatürk, hayatın özgür bir formda yaşanmasına lakin bir taraftan da manalı bir biçimde yaşanmasına inanan bir insandı.”

“Uzun maratona hazır değilseniz kısa aralı koşuları da kaybedersiniz”

New York Üniversitesi İktisat Profesörü ve Nobel ödüllü iktisatçı Thomas J. Sargent d ABD’nin Trump ve Biden devrinde, 1945’ten bu yana sürdürülen global ticaret siyasetinden vazgeçtiğini ve bunun ülkenin geneli, ticaret ortakları ve müttefikleri için yararlı olmadığını belirterek, hükümetlerin piyasaların ürettiğine müdahale etmek için büyük adımlar attığını söyledi. Rekabetin, piyasalarda dengeyi sağlamak açısından ehemmiyetine değinen Sargent, kelamlarını şöyle sürdürdü: 

“Rekabet gücü hudutlar, verimliliği artırır ve bunun düşmanı da tekellerdir. Monopoller fiyatları yükseltir, tüketicilere ziyan verir, monopolleşmiş sanayilerde çok az üretim gerçekleşir. Monopoller ve korumacılık tüketicilere ziyan verir. İnsanları monopollerin tesirinden kurtarmaya çalışan siyasetleri beğeniyorum. Çin’den bir atasözü vardır ve aslında Atatürk de bunu biliyordu. Benim ülkemdeki devlet adamlarına bakınca, bunu unuttuklarını görüyoruz: ‘Uzun bir maratona çıkmaya hazır değilseniz kısa aralı koşuları da pekâlâ kaybedersiniz’.” 

Yaratıcı yakım kavramına da değinen Nobel ödüllü ekonomist, “Birçok startup kuruluyor, birden fazla başarısız oluyor. Daima bir yıkım ve birebir vakitte yaratım süreci devam ediyor. Canlı bir iktisat, yeni teknolojilerle deney yapma aygıtıdır. Birçok yeni fikir başarılı olmaz lakin kimileri muvaffakiyet yakalar. Burada bir yaratıcı yıkım süreci devam etmektedir” dedi. 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı