Aktif bir yaşam tarzı bilişsel yaşlanmayı ve demansı öteliyor!

Demans sendromu olmayan, sağlıklı yaşlanan şahıslarda muhakkak bir raddeye kadar bilişsel yaşlanma olduğunu lisana getiren Psikoloji (İngilizce) Kısım Lideri Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, Demans hadiselerinin yüzde 35 kadarı değiştirilebilir risk faktörlerinden kaynaklanıyor. Sağlıklı bir hayat stili belirleyerek, genetik yatkınlığımız olsa dahi bilişsel yaşlanma ve demans sendromunu önleyebiliriz ya da ortaya çıkmasını öteleyebiliriz.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji (İngilizce) Kısım Lideri Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, memnun ve sağlıklı yaş almak konusunu kıymetlendirdi.

2050 yılında 150 milyon demanslı kişinin olması bekleniyor

Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, insanların yaş aldıkça bilişsel yaşlanma ve demans sendromundan kaçınmaya çalıştıklarını söz ederek, dünyada mevcut varsayımlara nazaran yaklaşık 47 milyon demans sendromundan muzdarip birey var olduğunu, 2050 yılında bu sayının üç katına çıkarak 150 milyon kişiyi bulması beklendiğini söyledi.

Demans sendromu olmayan sağlıklı yaşlanan bireylerde de belirli bir raddeye kadar bilişsel yaşlanma olduğunu lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Nasıl oluyor? Bilgi sürece suratında yavaşlık, hafif bellek sorunları ve dikkat sorunları olabiliyor. Bunlar muhakkak bir düzeye kadar olağan yaşlanma olarak kabul ediliyor. Pekala bu türlü bir yaşlanma beynimizde neden oluyor? Sebebini çok fazla bilmemekle bir arada nöronların azaldığını, nöronların ortasındaki ilişkilerin yani sinapsların azaldığını buna bağlı olarak korteksimizin inceldiğini ve beyin hacmimizin küçüldüğünü farklı beyin bölgeleri ortasındaki bağlantısallığın azaldığını görüyoruz.” dedi.

Belli bir raddeye kadar olağan yaşlanma sonlarında kabul ediliyor 

Beyinde görülen bu değişikliklerin, nöron ölümlerinin, nöropatolojik değişimlerin zamansal ve mekânsal yayılımının aşikâr bir raddeye kadar olağan yaşlanma sonlarında kabul edildiğini aktaran Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Belli bir raddeden sonra bunun bir patolojik yaşlanmaya, demans sendromuna evrildiğini görüyoruz. Temel olarak bu değişimler zihinsel fonksiyonların yürütücüsü olan prefrontal korteks, uzun periyodik bellek kaybından sorumlu olan hipokampus, karmaşık görsel algı, lisan hünerleri, semantik bellekten sorumlu olan temporal kortekste küçülme olarak görülüyor. Hipokampus yaşlılık periyoduna girildiği an itibariyle yüzde bir iki oranında her yıl küçülüyor. Demans sendromunda, Alzheimer demansında bilhassa bu oranın çok daha fazla olduğunu biliyoruz.” diye konuştu.

Demans hadiselerinin yüzde 35 kadarı değiştirilebilir risk faktörlerinden kaynaklanıyor

Neden yaşlanıldığına ait pek çok biyolojik teorinin var olduğunu kaydeden Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Demans olaylarının yüzde 35 kadarı değiştirilebilir risk faktörlerinden kaynaklanıyor. Sağlıklı bir ömür usulü belirleyerek, genetik yatkınlığımız olsa dahi bilişsel yaşlanma ve demans sendromunu önleyebiliriz ya da ortaya çıkmasını öteleyebiliriz.” dedi. 

Elimizde olan faktörlerle beyin sağlımızı nasıl en âlâ formda koruyabiliriz?

Nörodejeneratif hastalıklarının bilinen bir tedavi usulü olmadığına da dikkati çeken Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, şunları anlattı:

“Bütün stratejiler semptomları ötelemeye, semptomları yavaşlatmaya yönelik. Sonuç olarak bunu uygunlaştırmak üzere bir bahtımız şimdi yok. O vakit ne yapacağız? Nasıl bir sağlıklı ömür şekli belirleyebiliriz? Elimizde olan faktörlerle beyin sağlımızı nasıl en güzel formda koruyabiliriz? Bir hipotez ortaya atılmış. Bu hipoteze nazaran; faal bir ömür biçimi belirlemek ve belli aktivitelere hayat uzunluğu tertipli iştirak sağlamak bilişsel yaşlanmayı ve demansı öteliyor. 

Entelektüel ve fizikî aktiviteler ile toplumsal hayat beyni genç tutuyor

Bu aktiviteler; bir entelektüel aktiviteler, iki fizikî aktiviteler, üç toplumsal yaşam… Entelektüel aktivite; yüksek bir eğitim seviyesi. Çok karmaşık zihinsel aktivite gerektiren, fizikî aktivitede gerektiren yüksek bir meslek. Zihnimizi yoran, zihnimizi zorlayan tartışmalar, zihinsel oyunlar, bulmacalar, okumalar, yeni şeyler öğrenmeler, enstrüman çalma, zihinsel performans gerektiren, zihinsel efor gerektiren, yeni nöral bağlar oluşturan beyinde bir entelektüel aktivite. İkincisi fizikî egzersiz… Fizikî aktiviteler bilhassa kardiyovasküler sıhhati besleme. Kan akışını düzenleme. Sonuç olarak beyindeki nöronlar kan akışıyla besleniyor. Dans, bahçe işleriyle uğraşmak üzere fizikî olarak bizi faal tutan taşınabilir tutan aktiviteler. Öbür kategori de toplumsal yaşam… Olabildiğince fazla seyahat etmek, hayatımızdaki beşerlerle kaliteli toplumsal yaşama katılmak.”

Fiziksel olarak etkin olanların beyindeki nöron mevti daha az görülüyor

Daha hareketsiz bir hayat yaşayan beşerlerle fizikî olarak etkin olan kümenin karşılaştırıldığını ve fizikî olarak etkin olanların beyindeki nöron vefatının daha az olduğunun görüldüğünü kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, bilişsel yaşlanmanın ve hücre vefatının kaçınılamaz olduğunu, bilişsel rezerve müdahale ederek yaşlanmanın tesirlerinin azaltılabileceğini, bu bağlamda, eğitimler alarak entelektüel kapasitenin geliştirilebileceğini, toplumsal etkileşimleri artırarak toplumsal hayatın zenginleştirilebileceğini ve fizikî aktivite seviyesini artırarak beyin sıhhatinin desteklenebileceğini anlattı.

Güçlü bir bilişsel rezerv deposu hastalıkların semptomlarıyla daha düzgün başa çıkılmasını sağlıyor

Güçlü bir bilişsel rezerv deposunun Alzheimer demansı, Parkinson demansı, MS, inme üzere beyni hasarlayan nörolojik hastalıklarda, hastalıkların semptomlarıyla daha yeterli başa çıkılmasını sağladığını tabir eden Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Alzheimer demansında ya da öteki demanslarda klinik semptomların daha geç ortaya çıkmasını sağlıyor. Nörodejeneratif hastalıklarda ya da nörolojik hastalıklarda değil beklenmeyen ömür olaylarında, gerilime maruziyette, toksik hususlara maruz kalmada, baş travmasında ve tüm bu ömür olaylarında daha güçlü bir bilişsel rezerv, bu olaylarda daha kolay başa çıkmamızı ve aslında daha süratli bir düzgünleşme sürecine girmemizi sağlıyor.” diye konuştu.

Yüksek eğitim seviyesiyle beyindeki işlevsel bağlantısallık ortasında alaka var

Yüksek eğitim seviyesiyle beyindeki işlevsel bağlantısallık ortasında bir bağlantının saptandığını da söyleyen Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Entelektüel kapasitemiz, zihinsel iştirakimiz, fizikî aktivite seviyemiz ve toplumsal ömrümüz bilişsel yaşlanma ve demans konusunda bize hem beyin yapısı üzerinden hem de bilişsel rezerv hipotezinden yola çıkarak beynin bağlantısallığı üzerinden katkı sağlıyor.” dedi.

20’li yaşlarda 80’li yaşlarımızı düşünmeliyiz

Yaşlıların teknolojik aletleri kullanmayı öğrenmelerinin bilişsel rezerv kapasitesini arttırma açısından yararlı olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Öğr. Üyesi Merve Çebi, “Aslında çocukluktan itibaren zihnimizi ve vücudumuzu faal tutarak yaşlılık devrine yanlışsız ilerlememiz gerekiyor. Yirmili yaşlarda elbette seksen yaşımızı hiçbirimiz düşünmedik, düşünmüyoruz lakin düşünmemiz gerekiyor. Artık düşünmezsek altmış yetmiş yaşına geldiğimizde beynimizin esasen muhakkak bir kısmını yitirmiş olacağız ve bunun geri dönüşü olmuyor.” biçiminde kelamlarını tamamladı. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı