DİYABETİNİZ VARSA GÖZ SIHHATİNİZ DA RİSK ALTINDA

Sağlıksız beslenme, genetik üzere faktörlerin sonucunda ortaya çıkabilen diyabet yani şeker hastalığı, kan şekerinin denetimsiz yükselmesidir. Uzun müddet yüksek seyretmesi göz sıhhatinin da bozulmasına neden olmaktadır. Bu mevzuda farkındalık yaratmak hedefiyle 14 Kasım, şeker hastalığına odaklanan “Dünya Diyabet Günü” kabul edilmiştir. Birebir vakitte 14 Kasım, 1922 yılında insülini keşfeden Frederick Banting’in doğum günüdür. Pekala, diyabet hastalarında en sık görülen göz meseleleri nelerdir, diyabetik retinopati nedir?

Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Göz Sıhhati ve Hastalıkları Bölümü’nden, Uzm. Dr. Samira Hagverdiyeva ‘diyabetin göz sağlığı’ üzerindeki tesirlerini anlattı

Diyabet hastalarında en sık görülen göz meseleleri nelerdir?

Diyabet, birinci devirlerinde ve kan şekerinin çok yüksek olmadığı devirlerde pek bariz göz rahatsızlığı oluşturmaz; ancak kan şekerinin denetimsiz yükselmesi ve uzun mühlet yüksek kalması durumunda bulanık görme, çift görme, çizgilerin eğilmesi, gözlüklerin yetersiz gelmesi üzere şikâyetlerle birinci belirtiler başlar. Diyabet hastalığının görme kaybı oluşturmadığı yani görme ile ilgili bir şikâyetin olmadığı periyotta fark edilmesi, hastalığın ilerlemesini önlemek açısından hayli değerlidir. 

Diyabetik retinopati nedir?

Diyabetik retinopati, 20-74 yaş aralığında görme kaybının önde gelen nedenlerinden biridir. Kan şekerinin yüksek seyretmesi, görme katmanı olarak bilinen gözün retina katmanındaki damarların tamlığının bozulmasına neden olur. Damar yapısı bozulduğunda, göze gelen kan akımında aksaklık ve tıkanıklık oluşur. Bu da retina katmanındaki görmeden sorumlu hücrelerin ziyan görmesine, hasarlanan damarlardaki kan ve serumun damar dışına çıkarak görme merkezi olan sarı noktada ödem oluşturmasına neden olur. Göze gelen kan akımının uzun müddet aksaması retina hücrelerinin besinsiz kalmasıyla sonuçlanır. Bu hücrelerin besinsiz kalması sonrasında göz içine kimi kimyasal hususlar salgılanır. Bu hususlar VEGF olarak isimlendirilir ve göze gelen yetersiz kanı telafi etmek için yeni damar oluşumunu sağlar. Yeni oluşan damarlar da retinanın olağan yapısını bozarak görme kaybının daha önemli basamaklara ilerlemesine yol açar.

Diyabetik retinopatinin belirtileri nelerdir?

Diyabetik retinopati hastalarının en kıymetli şikâyeti az görmedir. Bazen ani gelişen göz içi kanamaya bağlı olarak da görmenin ansızın berbatlaşması ve örümcek ağı formunda uçuşmalar görülmesi de kelam bahsidir.

Uzun müddettir diyabetiniz varsa siz de risk altındasınız

Diyabetik retinopatide en kıymetli risk faktörü hastalığın müddetidir. Mühlet ne kadar uzunsa diyabete bağlı göz hastalığı gelişme riski o kadar yüksektir. Ayrıyeten kan şekeri düzeyinin ve kan yağlarının yüksek olması, kol tansiyonunun sistemsiz seyretmesi, anemi, sigara kullanımı, diyabete bağlı böbrek problemleri, gebelik ve ergenlik üzere hormonal dalgalanmaların olduğu periyotlar diyabetik retinopati gelişme riskini artırmaktadır.

Diyabetinizi denetim altında tutarak görme kaybını engelleyebilirsiniz

Diyabetin denetim altında tutulması diyabetik retinopatinin önlenmesi açısından en kıymetli tedavidir. Sıkı diyabetik denetime karşın görmeyi tehdit eden ve azaltan diyabetik retinopati tablosu geliştiğinde vaktinde tedavi edilirse görme korunabilir.

Diyabet hastalarına göz muayenesi ne vakit ve hangi sıklıkta yapılmalıdır?

Tip 1 diyabet hastalarında göz tabanında birinci lezyonlar diyabet başlangıcından yaklaşık 5 yıl sonra görülmeye başlanır; fakat tip 2 diyabet sinsi başlangıçlı olduğundan hastada diyabet başlangıcı teşhis konmasından yıllar öncesidir. Bu nedenle tip 2 diyabetli hastalarda teşhis konulur konulmaz birinci göz muayenesinin yapılması gerekmektedir. Çeşitli çalışmalarda bu durum değişse de yeni teşhis konan tip 2 diyabetli hastaların %20’sinde diyabetik retinopati saptanabilmektedir.

Hastanın hiçbir şikâyeti yoksa bile yılda 1 defa göz tabanı muayenesi tekrarlanmalıdır. Diyabetik retinopati saptananlarda ya da gebelik üzere özel durumlarda takip aralığı daha kısadır.

Diyabetik retinopati teşhisi nasıl konulur?

Damlalı ayrıntılı göz ve göz tabanı muayenesi yapılarak teşhis çarçabuk konulur. Hastalığın şiddeti, tedavi kararı ve sonraki devirlerde takibini yapmak için ek testler gerekebilir. 

Diyabetik retinopati nasıl tedavi edilir?

Diyabetik retinopatide hastalığın durumuna nazaran farklı tedavi seçenekleri uygulanabilmektedir. Genel olarak kullanılan tedavileri 3 ana başlıkta toplamak mümkün; argon lazer fotokoagülasyon, intravitreal enjeksiyonlar ve vitrektomi cerrahisi.

Lazer tedavisinin maksadı, görmeyi başvurduğu seviyede tutmaya çalışmaktır. Gerektiğinde birkaç seans uygulanır.

İntravitreal enjeksiyonlar tedavisinde göz içerisine anti-VEGF ilaçlar ve steroid uygulanmaktadır. Lokal anestezik damla uygulamasından sonra göz ve göz etrafı antiseptik bir solüsyonla temizlenir ve gerekli hazırlıklar yapılır. Daha sonra ince bir iğneyle gözün beyaz kısmından ilaç göz içine enjekte edilir. Görme merkezindeki ödem intravitreal enjeksiyonlar ile tedavi edilerek başarılı sonuçlar alınmaktadır. Hastaların en çok sorduğu soru tedavi sıklığı ve müddetidir. Bu tedavi aylık olarak enjeksiyonlar halinde yapılmaktadır. Her hastaya ve ilaca nazaran tedavi sıklığı ve mühleti değişebilmektedir.

Tedavi için geç kalmış ve tüm tedavilere karşın ilerleme gösteren hastalarda ise vitrektomi cerrahisi uygulanmaktadır. Göz içindeki kanamaların ve çekinti yapan bantların temizlenmesi ve retinanın tekrar olağan anatomik yapıya ulaştırılması hedeflenir. Ameliyat sırasında göz içerisine hava, silikon, gaz üzere tampon unsurlar verilmesi gerekebilir.

Diyabet hastalığının yol açtığı öbür hastalıklar var mıdır?

Diyabet hastalığının risk oluşturduğu bir başka göz sorunu göz tansiyonu olarak bilinen glokomdur. Bilhassa tedaviye geç kalmış ileri evrelerde gelişen bir durum olduğundan, diyabet hastalarında gelişme mümkünlüğü öteki bireylere nazaran iki kat daha fazladır. Katarakt oluşumu da diyabet hastalarında başka bireylere nazaran daha sık görülür.

Diyabet hastaları göz sıhhati için nelere dikkat etmelidir?

Diyabet yani şeker hastalarının göz sıhhatini korumak için dikkat etmeleri gereken en değerli konu uzun devir kan şekerini (HbA1c) yeterli denetim etmeleridir. Bunun yanı sıra kol tansiyonu ve kan yağlarının uygun denetimiyle birlikte gerilimden uzak kalarak yaşa uygun idman ve yürüyüş yapılması faydalı olur. Ayrıyeten sigara ve bedene ziyanı olan kimyasallardan uzak kalınmaya çalışılmalı; sağlıklı bir beslenme ve hayat stilinin mutlak gereklilik olduğu unutulmamalıdır.