İşitme engellilerin sesi: İşaret Dili

EÜ’de “Türk ve Alman İşaret Lisanlarına Genel Bakış” söyleşisi

Ege Üniversitesi (EÜ) Manisiz Ege Ünitesi Koordinatörlüğünde; EÜ Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Kısmı ile EÜ Avrupa Lisanları ve Kültürleri Araştırma ve Uygulama Merkezi iş birliğinde Türk İşaret Lisanı Bayramı aktifliği kapsamında, “Türk ve Alman İşaret Lisanlarına Genel Bakış” başlıklı bir söyleyişi gerçekleştirildi. Moderatörlüğünü Manisiz Ege Koordinatörü Doç. Dr. Pelin Akmeşe ile EÜ Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nilgin Tanış Polat’ın üstlendiği çevrimiçi aktifliğe, EÜ Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Kısmı doktora öğrencisi Nalan Özpınar konuşmacı olarak katıldı.

Etkinliğin açılışında konuşan Doç. Dr. Pelin Piştav Akmeşe, “İşitme engelli bireyler, birbirleriyle çok âlâ anlaşır, eğlenir ve çok uygun bağ kurarlar. İşitme engelli bireylere dokunabilmek için işaret lisanı öğrenilmesi gerekmektedir. Onlarla irtibat kurmak, onların ortalarına katılmak bireylere motivasyon kaynağı olmaktadır” dedi.

“Her ülkenin kendine has işaret lisanı var”

Dudak okuma tekniği ve işaret lisanı metodunu karşılaştıran Nalan Özpınar, “İşitme engelli bireylerle dudak okuma tekniği ile konuşmak, büsbütün kestirime dayalı bir bağlantı yolu olduğu için sorun oluyor. Öbür prosedürümüz ise işaret lisanı usulü. İşitme engelli bireylerin tercih ettiği irtibat tekniği, işaret lisanıdır. El hareketleri ve yüz sözleriyle oluşturulmuş kendine has bir lisandır. Sağır bireylerin de ana lisanıdır. İşaret lisanının yanı sıra jest, mimik ve yüz tabiri çok kıymetlidir. İşitme engellilerin işaret lisanını ana lisan kabul ediyoruz. Fakat bu bilinenin tersine kozmik değil. Ulusal geleneklere ve kültüre bağlı olarak farklıdır. Alman işaret lisanı, Amerikan işaret lisanı, hepsinin birbirinden farklılıkları vardır. Farklı coğrafik bölgelerde farklı kültürlerde her ülkenin kendine has işaret lisanı vardır” dedi.

İşaret lisanının ülkemizde ve Almanya’da tarihî gelişiminden bahseden Özpınar, “2000’li yıllarda tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de manisiz toplum anlayışı ile yola çıkıldı ve işaret lisanına daha çok kıymet verilerek daha çok farkındalık oluşturuldu. 2005 yılında da nihayet resmi olarak Türk işaret lisanı tanınmış oldu. Almanya da ise 1778 yılında işitme mahzuru okulu kurulmuş ama işaret lisanı uygun bulunmadığı için sözel lisan kullanılmış. Daha sonra bu durum değişmiş. 1981’de Hamburg Üniversitesinde işaret lisanı üzerine araştırmalar yapılmaya başlanmış. Genel olarak karşılaştırırsak Türk işaret lisanı alfabesinde iki el kullanılarak oluşturuyoruz. Ama sayıları tek elle gösteriyoruz. Alman işaret lisanında ise tam zıddı alfabe tek elle oluşturuluyor ancak sayılar iki elle gösteriliyor. Alman işaret lisanının gramer yapısı, konuşulan lisandan büsbütün farklı. Tıpkı Türk lisanı üzere. Türk işaret lisanıyla konuşulan lisan farklı değildir. Konuşma lisanı ile işaret lisanının yapısı aynıdır” diye konuştu.

“Türkiye’de tercümanlık eğitimi iki kademeden oluşuyor”

Nalan Özpınar, “İşitme engelliler, okuduklarını anlayamazlar, beni de işaret lisanına çeken en değerli şey bu olmuştur. Okudukları anlayamıyorlar zira işitme engelli bireylerin okuma yazma düzeyi ortalama olarak ilkokul düzeyindedir. Okumakta zahmet çekiyorlar. Bu sebeple görsel medya erişiminde hudutlu bir erişim sağlıyor.  Bu yüzden dizi ve sinemaların alt yazıları kâfi gelmiyor. Almanya’da 27 yıldır Hans-Otto tiyatrosunda yılda en az 4 oyun işaret lisanı tercümanlarıyla sahneleniyor. Türkiye ile Almanya’daki tercümanlık eğitimlerinin farklı olmasının sebebi, Türkiye’de tercümanlık eğitimi iki evreden oluşuyor. Evvel işaret lisanı kurs programına kayıtlanma oluyor. Bunun için ilkokul mezunu olmak yetiyor. 4 haftalık bu eğitimi tamamlandıktan sonra bir doküman alarak bu kademe bitiyor. Ama Türk işaret lisanı tercümanı ya da öğreticisi olmak isteniyorsa ikinci basamağa geçiliyor. Bunun için işaret lisanı öğretici ve tercüman eğitimi kurs programına katılmak gerekiyor. Bu eğitim de 7 hafta. Burada en az ön lisans olmak üzere üniversite mezun kaidesi aranıyor. Toplamda 11 haftanın sonunda hem işaret lisanı öğretmeni hem de Türk işaret lisanı tercümanı olunuyor” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı