Korkunun, hayatta kalmada değerli bir tesire sahip olduğunu belirten uzmanlar, endişe hissinin tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıktığını ve kaç yansısına yol açtığını söylüyor. Endişe anında kan basıncı artışı, kalp atışı ve teneffüs hızlanması, ağız kuruluğu üzere belirtilerin görüldüğünü tabir eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, kaygının birçok his durum bozukluğuyla da bağlı olduğuna dikkat çekiyor. ‘Korkudan korkmak’ olarak tanımlanan panik bozukla sıkça karşılaşıldığını vurgulayan Yağız, dehşetleri yönetebilmek için kesinlikle uzman dayanağı alınmasını öneriyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, kaygı duygusu hakkında açıklamalarda bulundu ve dehşet duygusu ile bağlı öteki duygudurum bozukluklarına değindi.

Hayatta kalmak için kaygı duygusu önemli

Korkunun, hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahip olan hayli güçlü bir his olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Psikolog Paul Ekman, üniversal olarak insanlığın tüm kültürlerinde tecrübelenen 6 temel his olduğunu belirtiyor. Bu hisleri; memnunluk, hüzün, iğrenme, şaşkınlık, öfke ve dehşet hisleri olarak sınıflandırıyor. İlerleyen periyotlarda ise bu sınıflandırmaya heyecan, mahcubiyet, utanç ve gurur üzere hisleri da ekliyor. W.G. Parrot ise toplumsal psikoloji bağlamında hisleri incelediği kitabında birincil his olarak tecrübelenen endişeye gerginlik ve dehşet üzere ikincil hislerin da eşlik ettiğini belirtiyor.” dedi.

Korku, tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıkar

Korkunun, bir tehlike yahut tehdit algısı karşısında ortaya çıktığını söz eden Yağız, “Karşıdan karşıya geçerken size süratle yaklaşan bir otomobil varsa, burada hissedilen endişe fonksiyoneldir ve hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahiptir. Bir öteki deyişle kaygı, işlevsel olarak tehlike karşısında insanı harekete geçiren bir alarm sistemi fonksiyonunu görür. Sempatik sistem devreye girer. İçsel ya da dışsal uyaran amigdala tarafından tehlikeli olarak algılanır ve bu tehlike iletisi hipotalamusa, hipofiz bezine, adrenalin ve başka iç salgı bezlerine ulaşır. Kan basıncı artar, kalp atışı ve teneffüs hızlanır. Ağız kuruluğu artar, göz bebekleri genişler. Bilişsel olarak algılanan tehdide bağlı olarak kişinin fizyolojisinde; kaslarda gerginlik yahut karın ağrısı üzere somatik (bedensel) birtakım değişimler olur. Davranışsal açıdan bakıldığında dehşet duygusu kaç reaksiyonuna yol açar. Bedenimizdeki kan, kol ve bacaklarımızdaki büyük kas kümelerine hamle ederek vücudumuzu davranışsal bir reaksiyon olan kaçma davranışını gerçekleştirmeye hazırlar. Yani dehşet, kişinin tehdit olarak algıladığı bir durum karşısında ortaya çıkan bir histir ve birtakım kaçınma davranışlarına sebep olabilir.” halinde konuştu.

Kaygı, çözümlenmemiş korkudur

Korku ve telaş ortasındaki ayrıma değinen Yağız, “Korku hissinin daha çok şu an ile ilgili olduğunu, korkunun ise gelecekte tehdit oluşturabilecek bir duruma karşı oluştuğunu söyleyebiliriz. Bir öbür kaynağa nazaran ise tasa, çözümlenmemiş kaygı olarak ele alınır. Kişi geçmiş tecrübesinde algıladığı tehdit ile birlikte yaşadığı dehşet sonucunda gelecekte de benzeri durumlar ile müsabaka ihtimaline karşı korku duyabilir. Dehşet, çoklukla gerçeklik ile ilişkili yaşamsal bir tehlike ile alakalıdır. Korku ise somut bir tehlike olmamasına rağmen kişinin yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik ile karakterizedir.” açıklamasını yaptı.

Korku hissinin gelişimi üç ana olguya bağlı

Psikodinamik açıdan kaygı hissini pahalandıran Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Freud bilhassa çocukluk çağı üzerinde durmuş ve üç olguyu vurgulamıştır. Birincisi, bebeklik devrinde bakım veren objenin yani kıymetli kişinin yokluğu ve bu kişinin gereksinimleri karşılama temelinde eksikliğinin yol açtığı kaygı tarafındadır. Öbür olgu, çocuğun onaylanmaması ya da sevginin kaybı sonucunda karşılaştığı kaygı tarafındadır. Son olgu ise, çocuğun yaşadığı kastrasyon anksiyetesi, ağır utanç, suçluluk ve mutsuzluğun kaygıya yol açtığı istikametindedir.” dedi.

İleri devir psikodinamik teorilerin ise bilhassa erken devir ilgiler sonucu oluşan benlik kavramına odaklandığını kelamlarına ekleyen Yağız, “Yeterince düzgün, sıcak ve ilgili bakım vermenin bilakis, katı ve eleştirel bakım verene sahip çocukların kırılgan bir benlik geliştirdiği söz edilir. Yetişkinlik devrinde ise kırılgan benliğini adeta saklamaya çalışan bireylerde gerilim karşısında öfke üzere hisler meydana gelebilir. Bu noktada gerilim ile başa çıkma stratejileri gelişmeyen şahısların yetersiz hissettiği ve münasebetiyle tasa yaşadığı söylenebilir.” diye konuştu.

Korku şuurlu, korku bilinçdışı savunmayı harekete geçiriyor

İnsanın en temel gereksinimlerinden birinin güvenlik duygusu olduğunun altını çizen Yağız, “Bu nedenle insan bilinmeyenden, meçhullükten yahut kendisine yabancı gelenden korkar. Kişi kaygı karşısında şuurlu olarak savunma niyetiyle kimi tedbirler alırken, korku hissinde bilinçdışı savunma düzenekleri devreye girer.” dedi.

Yağız, endişenin ne vakit bir rahatsızlık olarak görülmeye başlanacağı ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Eğer artan kaygı ve korku duygusu günlük hayatın fonksiyonelliğini bozuyorsa ve baş etmede zahmetler yaşanıyorsa kesinlikle bir uzman tarafından takviye alınmalı.”

Korkudan korkmak yaygın görülüyor

Klinikte en sık karşılaşılan dert bozukluklarına bakıldığında panik bozukluğun öne çıktığını vurgulayan Yağız, “Panik bozukluğun semptomlarına baktığımızda ise rastgele bir uyaran olmaksızın birdenbire ortaya çıktığını görüyoruz. Tehdit algısının oluşumuna sebep olabilecek durumlar dahi tehdit olarak algılanır ve münasebetiyle panik yaşanır. Bireyde çok dehşet uyanır. Bir öbür deyişle panik bozukluk, ‘korkudan korkmak’ olarak tanımlanabilir. Bedensel duyumlara yönelik çok hassaslık ve bu duyumları felaketleştirerek yorumlama ile karakterizedir.” diye konuştu.

Korku hayatınızı yönetmesin, siz kaygıyı yönetin

Travma sonrası gerilim bozukluğunun da kaygı duygusu ile bağlantılı olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Geçmişte tecrübelenmiş travmatik olaya bağlı yaşanılan dehşet ve korku duygusu travmatik gerilim bozukluğuna sebep olabilir. Fobiler ise fobinin objesi hakkında edinilmiş bilgiler ve davranışsal açıdan çeşitli öğrenmeler aracılığıyla oluşur ve tekrar dehşet duygusu ile alakalıdır.” dedi.

Tüm bunlara ek olarak agorafobi, toplumsal anksiyete, ayrılık anksiyetesi üzere durumların da endişe ve korku duygusu ile bağlı olduğunu belirten Yağız, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişiye özel tedavi yolları ile dert bozukluğu tedavisi terapi sürecinde ele alınabilir. Kaygının hayatınızı yönetmesine değil endişeyi yönetmeye kararlıysanız, şahsa özel tedavi anlayışı ile yürütülen terapi süreçlerinden faydalanabilir ve fonksiyonel başa çıkma kaynaklarınızı keşfedip öğrenebilirsiniz.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı