Cumhuriyet’ten bugüne değişen edebiyat ve sanatı konuştular

Nilüfer Belediyesi’nin düzenlediği “Cumhuriyet Ve…” temasıyla düzenlediği Kütüphane

Günleri’nde konuk olan A. Ömer Türkeş, Mine Söğüt ve Turgay Erdener, Cumhuriyet’in

edebiyatı ve sanatını konuştu.

Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürlüğü’nün bu yıl Cumhuriyet’in 100 yılına özel olarak

“Cumhuriyet Ve…” temasıyla düzenlediği Kütüphane Günleri, A. Ömer Türkeş, Mine Söğüt

ve Turgay Erdener ‘in katıldığı söyleşi ile devam etti.

Nâzım Hikmet Kültürevi’nde gerçekleştirilen söyleşiye, ilgi büyük oldu. Cumhuriyet’in sanatı

ve edebiyatının ele alındığı söyleşiyi Nilüfer Belediye Lideri Turgay Fazilet ile eşi Zeynep

Terzioğlu Erdem’in yanı sıra çok sayıda vatandaş ilgiyle takip etti.

Cumhuriyet romanının, cumhuriyetle birlikte başlamadığını belirten A. Ömer Türkeş, 1970’de

Osmanlı’da birinci roman yazıldıktan sonra Cumhuriyet’e kadar geliştiğini ve olgunlaştığını

söyledi. Cumhuriyet tarihinde yaşanan pek çok olayın Cumhuriyet romanı içinde karşılığını

bulduğunu söz eden A. Ömer Türkeş, “Türkiye’deki pek çok toplumsal ve tarihî problem,

romanların konusu olmuştur. Birinci Osmanlı muharrirlerinin da niyetlerinde, ‘Osmanlı nasıl

kurtulur’ sorunu vardı ve kurtuluş sistemlerinden biri, kültürel olarak batılılaşmaydı.

Bunun aracı da romandı. Cumhuriyet’in birinci romanlarına baktığınızda o devrin gerilimlerini

olmadan ele almak mümkün değil. Tarih romanlarıyla da bir biçimde siyasi alandaki

kavgaların edebiyat üzerinde öbür yansımalarıyla sürdüğünü söyleyebiliriz. 100 yıllık

Cumhuriyet tarihinde ne yazık ki edebiyatın eleştirilen damarını sürdürenlerin de çeşitli

baskılarla müsabakasını görüyoruz” dedi.

1950’li yıllarda köy romanları ve kentteki çağdaş bireyin buhranının anlatıldığı iki temel

akım görüldüğünü belirten Türkeş, 12 Eylül darbesiyle muhaliflik zihniyeti ezildiği için

siyasetle edebiyat ortasındaki alakanın yavaş yavaş azaldığını söyledi. Türkeş, 2000’lerden

sonraki edebiyatın değişimini de şu sözlerle paylaştı: “Yeni akımların gelmesi, yeni hayat

tarzlarının gelişmesi, tüketim kültürünün yükselmesiyle birlikte ana akım edebiyat, gündelik

olaylardaki hafif şeyleri anlatıp, hoşça vakit geçirmek diye bileceğim üslupta bir edebiyat bir

yandan da eskinin hala reflekslerini taşıyan bir edebiyat tıpkı anda görülüyor.”

Cumhuriyet ile birlikte ana akım müziklerde yozlaşma olduğunu söyleyen Turgay Erdener de,

“Cumhuriyet’ten evvel müzik, konutta değildi öteki bir yerdeydi. Sarayda Abdülhamit vals

yazabiliyordu. Lakin Türkiye’de öbür müzik vardı. Biri, divan edebiyatı takviyeli saray

müziği, başkası de halk müziği. Cumhuriyet ile bir arada aslında ana akım müziklerde yozlaşma

oldu. Saray müziği saraydaki olağanlığını yitirdi, öteki ticari yükler bindi üstüne. Gazino

müziği, piyasa müziği haline geldi. Halk müziği de yurttan sesler topluluğu üzere doğal

olmayan bir kadro şeylerle yapılır oldu. Koro diye bir şey yok. Cumhuriyet’te üretilen, doğru

olmayan şeylerin başında geldiğini düşünüyorum. Bu, bölgelerin kendine has özelliklerini de

törpüledi. Zira tek bir şey yaratılmak isteniyordu. Klasik müziklerimizde bir yenileşme

düşüncesi tahminen de cumhuriyetle birlikte ortaya çıkıyor. Müzik, olması için şiir ve roman gibi

basılması fikrindeyim. Ender notaların ender olarak basıldığı yerlerden biri de Nilüfer.

Koro yapıtları yazılmıştı Orhan Kemal ve halk şairleri vaktinde. O vakit o notalar basıldı

ve müzisyenlere ulaştırıldı. Çölde vaha üzere bir pozisyonda görüyorum Nilüfer’i” ifadelerini

kullandı.

Cumhuriyet’in en büyük kazanımlardan birinin bireye her şey olma özgürlüğü tanıdığını

söyleyen Mine Söğüt de, Cumhuriyet’in edebiyatçılara, sanatkarlara, düşünürlere ve medyaya

tanıdığı tartışma alanı olduğunu, fakat bunun gerçek kullanılamadığını belirtti. Söğüt, “Asıl

tartışmamız gereken şeyleri tartışmayıp, kimlikler, kökler, inançlar, gelenekler üzere çoktan

aşılmış ya da aşılmaya çalışan ana şeyler olması gereken problemlerin üzerinde oyalanarak,

bugünkü sonucu elde ettik. Çok makûs şeyler yaşansa da ileri hakikat hayal kurabiliyordunuz bu

coğrafyada. Bugün geleceğe yönelik kurduğunuz bütün hayaller sansürlü, daha korkuncu

otosansürlü oluyor. Edebiyatın ya da sanatın, kültür ortamının bir yüzyıl içinde yaşadığı bu

artı ve eksilerin, bugünden yaptığımız bütün değerlendirmelerin, eksik kalacağını

düşünüyorum” dedi.

Söyleşinin sonunda Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürü Şafak Baba Pala, konuklara

teşekkür etti. 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı