Kişilerin savaş yahut başka travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini söz eden uzmanlar, bunun ruh sıhhati açısından kimi durumlarda gerekli olduğuna vurgu yapıyor. Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Kişilerin savaş yahut öteki travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri hakikat bir reaksiyon olabilir, fakat bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Davet Beyaz, bir kişinin savaş, zelzele üzere travmatik olaylar karşısında, direkt maruz kalmamış oldukları halde, kaçınma davranışları göstermesinin nedenleri hakkında bilgi verdi.

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kaçınma davranışının; bir kişinin bazen kasıtlı bazen de kasıtsız olarak, ıstırap verici yahut rahatsız edici bir olay veyahut bir durum sonrası, süratli ve süreksiz bir biçimde rahatlama gereksinimi doğrultusunda reddetmeye-inkâr etmeye yönelik bir kaçış reaksiyonu olarak tanımlanabileceğini anlattı.

Kaçınmanın bilişsel (belirli hususlar üzerine düşünmekten kaçınmak), duygusal (belirli his yahut hisleri yaşamaktan kaçınmak) yahut bağlamsal (olaylardan durumlardan kaçınmak) olarak sınıflandırılabileceğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şöyle devam etti:

Stresle başa çıkma gayretinin yansıması

“Travmatik olaylardan kaçınma davranışları, empati, dehşet, geçmiş tecrübeler ve denetim gereksinimi üzere bir dizi ruhsal faktörün bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu davranışlar, kişinin duygusal dengeyi müdafaa ve gerilimle başa çıkma gayretlerinin bir yansımasıdır. Lakin bu çeşit kaçınma davranışlarının uzun vadede kişinin kendi travmalarıyla yüzleşme sürecini geciktirebilmektedir.

Savaşlar, zelzeleler ve doğal afetler üzere travmatik olaylar, insanlığın tarihi boyunca deneyimlediği acı verici olaylar ortasında yer alır. Lakin kimi bireyler, bu çeşit olaylara direkt maruz kalmamış olsalar bile, kaçınma davranışları sergileyebilirler.”

Geçmişte benzeri bir travmatik olaya direkt maruz kalanlarda da görülüyor

Bu durumun nedenleri hakkında bilgi veren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları lisana getirdi:

“Birçok kişi, haberlerde yahut medyada bu tıp travmatik olayları gördüğünde, empati ve hassaslık gösterme eğilimindedir. Duygusal olarak etkilenen bu bireyler, olaylardan kaçınma eğilimine girebilirler. Empati, diğerlerinin acılarına karşı hassas olma yetisini yansıtır ve bu nedenle şahıslar bu cins haberleri izlememek yahut konuşmaktan kaçınmak isteyebilirler. Travmatik olaylar hakkında bilgi edinmek, bireylerin dehşet ve tasalarını artırabilir.

Özellikle olayların görsel ve sesli medya aracılığıyla sunulduğu durumlarda, bu dehşetler daha bariz hale gelebilir. Bu nedenle, şahıslar bu cins haberlerden ve olaylardan uzak durmayı tercih edebilirler. Geçmişte benzeri bir travmatik olaya direkt maruz kalan yahut bu türlü bir olayı yaşayan şahıslar, bu cins olaylardan kaçınma davranışlarını daha besbelli bir halde sergileyebilirler.

Olaylar üzerinde denetim sahibi olma gayretinin yansıması

Bu, geçmiş tecrübelerin travmatik olayların hatırlanmasına ve tekrar yaşanmasına yol açtığı endişesinden kaynaklanabilir. Olaylar hakkında bilgi edinmek, şahısların kendilerini daha inançsız hissetmelerine neden olabilir. Bu cins durumlarda, kaçınma davranışları, kişinin olaylar üzerinde bir ölçü denetim sahibi olma uğraşının bir yansıması olabilir. Bilgi edinmeden uzaklaşarak, kişi kendisini inançta hissetmeye çalışabilir.”

Kaçınma davranışı uzun vadede meseleleri derinleştiriyor

Kaçınma davranışlarının nedenine atıfta bulunan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:

“Kaçınma davranışları, kişinin kendini müdafaa düzeneklerinin bir yansıması olarak başlar. Bilhassa travmatik olaylardan kaçınmak, kişinin duygusal dengeyi muhafaza hedefini taşır. Bu çeşit olaylardan kaçınma, kişinin anksiyete ve gerilim düzeylerini denetim etmeye ve duygusal ziyanlardan kaçınmaya çalıştığını gösterir. Velhasıl, kaçınma, kişinin kendi duygusal sıhhatini muhafaza teşebbüsü olarak başlar.

Bu davranış meseleleri ertelemeye neden oluyor

Ancak, bu kaçınma davranışları uzun vadede sıkıntıları daha da derinleştirebilir. Bilhassa kişi olayları daima olarak görmezden gelirse, bu, olayların tesirlerini ele almak ve duygusal olarak güzelleşmek için gerekli olan adımları atmamak manasına gelebilir. Bu, travmatik olayların kişinin zihinsel sıhhatine daha fazla ziyan vermesine yol açabilir. Kaçınma davranışları, kişinin olayların tesirleriyle yüzleşmek ve gerektiğinde dayanak aramak yerine sıkıntıları ertelemesine neden olabilir.

Özetle, kaçınma davranışları, başlangıçta kişinin kendini muhafazasını temsil edebilir, lakin uzun vadede bu davranışlar problemleri daha da derinleştirebilir. Bu nedenle, travmatik olaylarla başa çıkmak için sağlıklı bir yol, olayların tesirleriyle yüzleşmek, duygusal dayanak aramak ve gerektiğinde profesyonel yardım almaktır. Bu, kişinin duygusal güzelleşme sürecini başlatmasına yardımcı olabilir.”

Ruh sıhhati açısından gerekli

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şahısların savaş yahut öteki travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini söz ederek, “Ruh sıhhati açısından birtakım durumlarda gereklidir. Lakin bu, kişinin savaş yahut öteki travmatik olaylarla hiç maruz kalmaması gerektiği manasına gelmez. Ruh sıhhati açısından istikrar sağlamak kıymetlidir ve bu istikrar şahıstan şahsa değişebilir” halinde konuştu.

Denge nasıl kurulur? 

Travmatik olaylardan büsbütün kaçınmanın olumsuz tesirlerinin de olabileceğini vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişilerin aşikâr bir oranda bu tıp olaylarla müsabakaları ve bu olaylara dair bilgi sahibi olmaları, dünya olayları hakkında şuurlu ve bilgili olmalarına yardımcı olabilir. Bu, empati geliştirme, bilinçlenme ve hatta yardım sağlama isteğini destekleyebilir. Ruh sıhhati açısından istikrar, kişinin duygusal muhtaçlıklarını ve hudutlarını tanımakla ilgilidir. Bazen bu, travmatik olaylardan bir müddet uzak durmayı içerebilirken, öteki vakitlerde şuurlu bir biçimde olaylar hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirebilir. Her kişinin muhtaçlıkları farklıdır, bu nedenle istikrar şahsî bir tercihe dayalıdır.

Sonuç olarak, bireylerin savaş yahut öbür travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri hakikat bir reaksiyon olabilir, fakat bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” Doi numarası: https://doi.org/10.32739/uha.id.42621